کانسپت چکیده مفهوم و اندیشه نهفته در طرح معماری است. کانسپت به معنای فکر و تصور کلی است. در ایجاد یک طرح خارق‌العاده اولین عامل بسیار مهم، ایده کلی و کانسپت طرح است. به عبارتیکانسپت پروژه باید به‌نوعی هدایتگر طراح به‌سوی عملکرد و موقعیت کاربر در استفاده از فضا باشد. کانسپت را می توان هدف طراحی یک پروژه نامید و یا روش و زبان معمار برای تبادل اندیشه با دیگران زبان معماریست و چگونگی شکل گیری اندیشه معمار در زبان معماریست.کانسپت ایده و تفکر معمار است که بر اساس آن پروسه طراحی صورت گرفته است.امروزه خصوصا از دهه ۶۰ میلادی تا کنون ارزیابی کانسپت در معماری مسئله مهم و تعیین کننده در ارزش دهی و ارزشگذاریبر معماریست برای تعیین ارزش کانسپت در معماری باید سه نکته را مورد بررسی قرار داد :توانایی معمار در نحوه پردازش کانسپتدانش معمار و احاطه کامل او بر معماریکانسپت معماری پر ارزش ترین بخش از کار معماری قلمداد می شود وملاک اصلی ارزیابی قدرت وضعف معماری امروز در جهان به شمار می رود.کانسپت ها ایده هایی هستند که عناصر گوناگونی را در یک جا گردهم می آورند.در معماری کانسپت مسیری است که طی آن نیازها ی فیزیکی،شرایط محیطی وباورها بهم می پیوندند وبه این ترتیب کانسپت ها بخش مهمی از روند طراحی معماری را شکل می دهند.کانسپت با ایده متفاوت است.کانسپت را میتوان هدف طراحی و اندیشه پنهان دریک پروژه نامید .هدف، تحلیل سایت و مکان یابی ساختمان، عوامل فرهنگی اجتماعی، عوامل جغرافیایی، شرایط آب و هوایی، برنامه فیزیکی طرح، خواسته کارفرما، مقیاس و تناسبات، بررسی مصالح و تکنولوژی ساخت بنا، ابعاد انسانی و فضاهای معماری (حرایم) و الزامات تأسیساتی از عوامل موثر بر کانسپت در طراحی هستند.

انواع کانسپت :

1. کانسپت های قیاسی ( نگاه به دیگر چیزها)
2. استعاری ( نگاه به انتزاعات)
3. جوهری ( نگاه به ماورای نیازهای برنامه)
4. برنامه ای ( نگاه به نیازها و اهداف خواسته شده)
5. ایده آل گرا ( نگاه به ارزشهای مطلق)

سلسله مراتب کانسپت :

درک رابطه تقدم و تاخری موجود بین تصور, ایده, کانسپت در واقع سرآغاز روند دستیابی به کانسپتی مناسب برای یک بناست این رابطه به این صورت ترتیب داده میشود : تصور, ایده و کانسپت. که بر اساس الگوی افزایش پیچیدگی , متناسب بودن و عمق فکری است.

برای دانستن کانسپت ۲ نکته را باید بدانیم :

اول اینکه کانسپت لزوما مساله ای عجیب و غریب و یک شعر الهام شده نیست همیشه ما کلیسای نور تادائو آندو یا کلیسای رونشان لوکور بورزیه را طراحی نمیکنیم کانسپت میتواند یک ترکیب خوب حجمی به همراه فضاهای تامل برانگیز معمارانه باشد مثل کارهای ریچارد میر.

دوم اینکه همیشه لازم نیست طرح ما دارای کانسپت خاص درونی باشد رسیدن به عملکرد بهینه اولین انتظاریست که از یک معمار میرود.

شاید پرداختن به یک دور باطل باشد اما ملاک های ارزش گذاری در ذهن انسان معیارهای معناگر و مفهوم ساز هستند موسیقی با نت ها نواخته میشود, شعر با کلمات سروده میشود معماری نیز برای نواخته شدن و یا حتی سروده شدن احتیاج به ایده و کانسپت دارد تا به فضا فرم ببخشد و احساسات انسانی را بیدار کند.

«کانسپت» در معماری، یک راه پاسخ طراحان به وضعیت طراحی و توضیح‌دهنده کار آنهاست.

بسیاری از مردم در رابطه با ایده و کانسپت در طراحی معماری نیاز به کمک دارند و سوال اصلی‌شان این است که چگونه کانسپت خود را توسعه دهند، چطور با طراحی‌شان کنار بیایند و چگونه طراحی خود را توجیه کنند. همه اینها مربوط به فرآیند طراحی است. برخی از پروژه‌ها نیاز به عمق بیشتری در طراحی نسبت به بقیه دارند، اما به‌طور کلی مسائل و مشکلات مشابهی  طی طراحی رخ می‌دهند که شما نیاز دارید تا به آنها رسیدگی کرده و برطرف کنید.

در ایجاد یک طرح خارق‌العاده، موفق و ماندگار به عوامل مختلفی نیازمندیم.

اولین عامل بسیار مهم، ایده کلی و کانسپت طرح است. به‌عبارتی مفهوم پروژه،  اولین عاملی است که ذهن مخاطب را درگیر می‌کند. دومین عامل، عملکردی‌بودن طرح پروژه است. به عبارتی کانسپت پروژه باید به‌نوعی هدایتگر طراح به‌سوی عملکرد و موقعیت کاربر در استفاده از فضا باشد.

سومین عامل، فرم فضا می باشد؛ فرمی که از کانسپت و ایده اصلی به‌وجود آمده و وجه فیزیکی ساختمان را شامل می شود.

در اینجا، نمونه‌هایی از موارد گفته شده ذکر شده است.

کتابخانه اسکندریه در شهر اسکندریه مصر و یکی از مهم‌ترین کتابخانه های دوران باستان است.

معمارى این بنای شگفت‌انگیز،  شباهت به یک صفحه شیبدار نقره‌اى دارد و روى نمایى از گرانیت خاکسترى حروف الفبا به تمام زبان‌هاى دنیا کنده‌کارى شده است.  ساختمان از بالاترین نقطه به شکل دایره‌ای با شیب بسیار تند به سمت پایین طراحی شده است. طراحی ساختمان کتابخانه به‌شکل خورشید درحال طلوع از سواحل نیلگون دریای مدیترانه می‌باشد و سالن نجوم و ستاره‌شناسی کتابخانه همانند قمری درحال گردش به دور خورشید می‌باشد.

ساختمان مجلس ملی بنگلادش (اثر لویی‌کان) در داکا یک مثال خارق‌العاده معماری قرن نقل شده است. ساختمان مجلس ملی در سال ۱۹۸۲ به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین کارهای کان قرار می‌گیرد.

شکل‌های هندسی، فرم‌های انتزاعی هستند که در فرهنگ سنتی بنگالی یافت می‌شود که هم به‌معنای ایجاد یک اتحاد از هویت فرهنگی قدیم و جدید می‌باشد. در این فرهنگ، کرگدن خاکستری نماد صلح و دوستی است که بهنگام جنگ باعث صلح و دوستی می‌شود و ایده اصلی بنا بوده است.

معبد آب

 از میان دالانِ  دو دیوارِ بتنی عبور می‌کنی، که ناگاه گل‌های نیلوفر روییده بر سطح آب،  مقابل چشمانت و در تراز نگاه قرار می‌گیرد. در وسط این برکه‌مانند، راهی دیده می‌شود که استخر آب را به دو نیم کرده و  پلکانی که از میان استخر آب عبور می‌کند  و تو را به زیر سطح زمین، آب و نیلوفرها می‌برد. معبد اینجاست! اینجا جایی است که راهب‌ها باید به عبادت نشینند.

پروژه‌هایی که در ذیل اشاره می‌شود، کانسپت و ایده‌هایی درون آنها نهفته است.

اولین مثال، پل طبیعت تبریز است که ایده اصلی این پروژه از گره ترکی و چگونگی درهم تنیدن نخ ها برای ایده پردازی پروژه می‌باشد.

در پروژه شهرک مانلی واقع در شمال کشور، کانسپت اصلی، خانه‌ها و ویلاهای همگون با آن بوم بوده که در ایده طراحی، سعی شده با حفظ هویت آن فضا و ایجاد ته¬مایه مدرن و تلفیق آن با معماری سنتی بومی، ویلاهایی طراحی شود که به‌نوعی با حفظ ارزش های گذشته، اثر هنری و مدرن به‌حساب می آیند.

در پروژه مرکز خرید نفیس کانسپت اصلی، طرح یک پارچه روی پوسته نمای مدرن است و از طرح های پارچه، کانسپت پوسته شکل گرفته و به فراخور حجم روی فرم خالص و اصلی بنا آرام یافت.

در پروژه هتل تبریز نیز از طرح گل فرش در طراحی فرم پوسته استفاده شد و کانسپت فرمی نیز از روی فرم ارگ تبریز گرفته شده و بیننده احساس غریبه‌گی با بنا ندارد. به‌نوعی آن را آشنا می داند و به برقراری ارتباط بصری با آن می‌پردازد.

علاوه‌بر عناصری مثل کانسپت، ایده و فرم که از اصلی ترین عناصر شکل گیری یک اثر معماری و به‌طور کامل اثر هنری است، فلسفه‌ای پشت آن قرار دارد و تفکری که آن را بنا کرد، از اصلی ترین موارد طراحی یک اثر است که فقدان هر یک از موارد بالا از قدرت و هیبت آن اثر هنری می کاهد.

هدف اصلی از بیان موارد بالا این است که ما برای طراحی هویت مدار نیاز به استفاده از عناصر کالبدی معماری گذشته مثل موتیف‌ها نداریم و به مفاهیم و معانی گذشته معماری ایران باید پایبند بود.

در یک کلام، یک پروژه موفق و ماندگار، پروژه‌ای است که مفهوم معماری مناسبی در آن نهفته بوده و کانسپت .قدرتمندی هدایتگر آن بوده باشد

تنظیم و گردآوری : فاطمه پهلوان زاده