فرانک گری ، معمار کانادایی – آمریکایی و آوانگاردی است که به خاطر طراحی های پست مدرن خود، شامل سالن کنسرت والت دیزنی و موزه گوگنهایم بیلبائو در اسپانیا به شهرت زیادی دست پیدا کرده است

فرانک اوون گِری ، متولد ۲۸ فوریه ۱۹۲۹ می باشد و یک معمار معاصر آمریکایی – کانادایی ‌تبار است. او در یک خانواده‌ یهودی در شهر تورنتوی کانادا به دنیا آمد. گری در سال ۱۹۴۷ در کنار خانواده‌ خود به لس آنجلس مهاجرت نمود و در دانشگاه جنوب کالیفرنیا به تحصیل در رشته معماری مشغول شد. او از شاگردان ویلیام پریرا می باشد. گری در سال ۱۹۵۶ در دانشگاه هاروارد، مشغول تحصیل در رشته برنامه‌ریزی شهری شد و به صورت هم‌ زمان در دفتر ویکتور گروئن نیز آغاز به فعالیت نمود. او در حال حاضر، شهروند آمریکا و ساکن لس آنجلس می باشد

در آثار اولیه گِری می‌توان تأثیراتی از خصوصیات معماران سوئیس و فرانسه، مخصوصا لو کوربوزیه مشاهده نمود. این تأثیرات را می توان تا سال ۱۹۷۲ در کارهای این معمار دید، مثل استفاده از فرم‌های هندسیِ ساده. به صورت کلی در کارهای گِری یک نوع گرایش مجسمه‌سازانه دیده می شود؛ از گسترش خانه همسرش در سال ۱۹۸۷ گرفته تا موفق‌ترین کار او در سبک فولدینگ که همان موزه هنرهای معاصر بیلبائو می باشد

گری می گوید: من آثار هنرمندان را می بینم و هنر را یک وسیله‌ برای الهام خودم می دانم و تلاش می‌کنم از هیچ فرهنگی تاثیر نگیرم. در هریک از کارهای خود، متدهای جدید را جستجو می‌کنم. برای من قانون و قاعده محدودکننده ای نیست و از نظرم مرزی میان درست و نادرست وجود ندارد

فرانک گِری از پیشگامان سبک فولدینگ است. مابِاِزای علمیِ زبان سبک فولدینگ، نظریات بحران و تداوم می باشد. بحران یا فروپاشی در تبدیل سریع از یک حالت به حالتی دیگر، مثل آب به یخ یا بخار، تجلی می یابد. بحران یا به دو تکه شدن منجر می شود یا به پیچیده شدن و در هم تنیدن که موضوع معماری فولد می باشد

در این سبک که انگار در حال فروریختن و کج شدن می باشد، ترتیب پلان، نما و مقطع با هم، شکل های ابهام‌آمیزی مثل کریستال‌ها ایجاد می کنند. این بازی را گِری با درهم‌ریختن زبان‌های گوناگون معماری و ترکیب آن‌ ها با هم شروع کرده ‌است. در ساختمان موزه ویترایِ او در وایمار آلمان که بر کارهای آیزنمن اثر گذاشت، اجزای معماری، مکعب‌های دفرمه و کج و کوژند. به همین خاطر، برخی معماری وی را «جانورگونه» و «کرم‌گونه» نامگذاری کرده اند. در کل می‌توان این گونه گفت که سبک گِری یک سبک شخصی و غیرتقلیدی است و بدون برنامه خاص و با عدم قطعیت در همه پروژه‌های گِری دیده می‌شود

گزیده آثار گری

خانه رقصان

موزه گوگنهایم بیلبائو

مرکز مگی، داندی، اسکاتلند

تالار کنسرت والت دیسنی، در لس آنجلس

ساختمان ۸ اسپروس استریت

جوایز و افتخارات گری

گری همچنین دارای ۱۲ دکترای افتخاری از دانشگاه‌های مختلف است که به شرح زیر می باشند

۱۹۸۷: دانشگاه کلتک

۱۹۸۷: مدرسه طراحی رودآیلند

۱۹۸۹: دانشگاه فنی نواسکوشا در کانادا

۱۹۸۹: مؤسسه هنر اوتیس

۱۹۹۳: کالج علوم انسانی غرب

۱۹۹۵: کالج ویتیر

۱۹۹۷: مؤسسه معماری جنوب کالیفرنیا

۱۹۹۸: دانشگاه تورنتو

۲۰۰۰: دانشگاه ادینبرگ

۲۰۰۰: دانشگاه جنوب کالیفرنیا

۲۰۰۰: دانشگاه ییل

۲۰۰۰: دانشگاه هاروارد

بعد از اینکه جایزه پریتزکر به فرانک‌گری داده شد، آدا لوئیز درباره آن نوشت

او ریسک می‌کند، روی بند قدم می زند و مرز محدودیت ها را در هم می‌شکند. ساختمان های او روشنائی اند و طرح‌های زنده، این را نشان می دهند که چطور چیزی که ظاهراً کم‌اهمیت می باشد، می‌تواند با استفاده از خلاقیت، شکلی نو و بی‌نظیر پیدا کند. او هنر معماری را به شکلی به کار می‌برد که در کنار زیبایی، قابلیت استفاده نیز به همراه داشته باشد. او معماری را در بی زمان‌ترین معنایش و با روشر منحصر به فرد به کار می برد. او با برداشت‌ها و تکنولوژی عصر حاضر و بینش هایی که عمیقاً نشان دهنده عصر حاضر است به قلب هنر زمان می رود

روند طراحی و اجرا در آثار گری

آثار گری به‌ طور کلی، نتیجه یک روند طولانی طراحی هستند که به کمک اسکیس‌های متعدد، مدل‌های کامپیوتری و ماکت های بزرگ به دست آمده اند. اسکیس‌ها و نمودارهای اولیه به مدل‌های فیزیکی با مقیاس های گوناگون تبدیل می شوند و این مدل‌ها نیز به ساخت ماکت های کامل منجر می شوند

نکته بسیار جالب در روند طراحی فرانک‌گری در به کار بردن رایانه در این روند است. بر خلاف دیگر معماران که از نرم‌افزارهای معمول دو بعدی و سه بعدی گوناگون برای کارهای خود بهره می گیرند، گری از نرم‌افزار کاتیا که مربوط به طراحی جامدات می باشد، استفاده نمود. این نرم‌افزار، بیشتر جهت طراحی خودرو و هواپیما و محاسبات پیچیده بدنه‌های گوناگون به کار می رود و هماهنگی بسیار خوبی با دیگر نرم‌افزارها دارد. کاتیا سطوح را تحلیل می نماید و با توجه به محدودیت سازه‌ای، کارکردی و اقتصادی پروژه، آن را تصحیح می نمود. داده‌های عددی که به این شکل حاصل می شوند، بار دیگر روی یک مدل پیاده سازی می گردند تا حجم ها کنترل شده و در صورت نیاز، تغییر پیدا کنند. این رفت و برگشت میان مدل‌های مطالعاتی و داده‌های دیجیتال، بنیاد شکلی پروژه را ایجاد می نمایند. سپس از داده‌های کامپیوتر جهت تهیه نقشه های ساخت موزه بهره گرفته شد

بر اساس گفته یکی از دست‌اندرکاران اجرای پروژه، همه چیز به دست کاتیا کنترل و هدایت می گردد. کاتیا به ما اجازه خلاقیت می‌دهد

از دلایل بهره گیری از کاتیا، دقت عالی آن و سازگاری خوبش با دیگر نرم‌افزارها است. به عنوان نمونه در پروژه تالار کنسرت والت دیسنی، جهت طراحی سازه اجرایی، مشکلات زیادی وجود داشت. با توجه به پیچیدگی اتصالات سازه‌ای و نبود زوایای قائمه در آن، کار تهیه نقشه‌های اجرایی و دیتیل های اتصالات، یکی از با اهمیت ترین و پیچیده‌ترین بخش های پروژه بود

برای تهیه دیتیل های اجرایی دقیق از نرم‌افزار سه بعدی XSTEEL که امکان تهیه انواع دیتیل های فولادی را دارد، بهره گرفته شد و در حدود ۸۰ درصد از کار تهیه دیتیل های اتصالات سازه‌ای پروژه با آن صورت گرفت. این نرم‌افزار، امکان ارتباط متقابل با کاتیا را دارد که‌گری از آن برای طراحی بهره برده بود. به عنوان مثال، ابتدا طرح در کاتیا ایجاد می‌شد و سپس XSTEEL با کمک آن، مقاطع و اندازه‌ها را مشخص می نمود. سپس اطلاعات داده شده مجددا به کاتیا انتقال داده می‌شد

در اجرا نیز کاتیا بسیاری از مشکلات را حل می کرد. دوربین های Total station با کمک اطلاعاتی که از این نرم‌افزار دریافت می کردند، خطوط اجرایی را مشخص می نمودند. سازه فلزی این بنا برای تولید در کارخانه به کمک کاتیا برنامه‌ریزی گشت و پنل های نما نیز به کمک دستگاه CNC که به صورت مستقیم توسط رایانه و کاتیا تحت کنترل بودند، تهیه شدند. بر اساس گفته گری «کاملترین» بهره گیری از کاتیا را در طراحی و ساخت پنل‌های نما نمودند که سبب صرفه جویی خوبی در مدت زمان پروژه شد

در نهایت می‌توان گفت ‌گری با کمک نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای موجود نشان داد که «غیرممکن ها به گذشته تعلق دارند». موزه Experience Music Project ، اشکال هندسی نامنظم دارد و طراحی آن به کمک برنامه‌های رایانه‌ای ۲D  و ۳D  صورت گرفته ‌است. مدیر پروژه می‌گوید: در کاری به این بزرگی که شبیه هیچ بنایی نیست، طراحی با ساخت تفاوت دارد. بنا وقتی شروع به کار نمود، نمی‌دانست در نهایت چه چیزی حاص می شود. مجبور بودیم در عمل، تغییرات زیادی ایجاد کنیم و همه دست اندر کاران، طراحان، مهندسین، تولیدکنندگان مواد و لوازم و دیگران در فرایند کار، تغییر را به عنوان یک نورم قبول کردند و سازه بنای تالار موسیقی والت دیسنی، پیچیده‌ترین سازه دنیا نام گرفت و این خود موید کار سخت و پروسه پیچیده ساخت و طراحی آن می باشد

اشکال و مصالح

مصالحی که بیش تر در کارهای او دیده می‌شوند، صفحات فلزی، مخصوصا تیتانیم، پلاستیک های رنگ شده، زنجیرها و کابل‌ها و فولاد و پنل های مشبک هستند. فرم های تیز گوشه‌دار، صفحه های متداخل، سطوح موج دار و منحنی را می‌توان از عناصر ثابت کارهای او دانست. ساختمان های تندیس وار، فرم های منحنی، پله های خارجی، متریال های فلزی در نما و به کارگیری مواد گوناگون، پنجره‌های بی‌قاعده و مرکز گریز از خصوصیات کارهای گری هستند

نظرات دیگران درباره گری

مارتین پاولی در کتاب تئوری و طراحی در دومین عصر ماشین، در انتقاد از آثار گری، بنای اداری ویترای را این گونه توصیف می نماید: «دیوانگی معمارانه، ناقص‌الخلقه، لاک‌پشت فلزی، بسیار مبتذل با متریال های ارزان ‌قیمت، بنای حقیر و بی ارزشی که خیلی گران تمام شده‌است». همچنین شکل های موجدار و منحنی که در فرم بیرونی تالار کنسرت لوس آنجلس‌گری منعکس شده اند، سبب شده منتقدان، قب هایی مانند«ساختارشکنی آشغال» یا «معماری زمین‌لرزه‌ای» و «معماری شکسته پکسته» را به آن بدهند

منتقدان به سرهم‌بندی و کلاژ در کارهای‌گری معتقد می باشند. به نظر فرانک گری، اشیای ظاهرا بی‌ارزش در کنار همدیگر ارزش پیدا می‌کنند و همین است که زیباشناسی مدرن را معرفی می کند. به‌طور کلی، آثار او نظرات مخالف و موافق بسیاری را برانگیخته، اما در یک نگاه کلی می‌توان او را در به ثمر رساندن اهداف زیبایی‌شناسانه مدرن خود و همچنین ایجاد بناهای تندیس‌وار مدرن بسیار موفق دانست، به شکلی که دیده می‌شود شهر کوچک بیلبائو با اجرای موزه خود اکنون شهری معروف و گردشگری می باشد

ادعای خسارت دانشگاه‌ام آی تی

در ماه اکتبر سال ۲۰۰۷، دانشگاه‌ام آی تی آمریکا از گری بابت طراحی مشکل دار مرکز استاتای خود به دادگاه شکایت نمود

آثار فرانگ گری

در ادامه، چند مورد از آثار فرانک گری را معرفی خواهیم کرد

سالن کنسرت والت دیزنی

گری در سال ۱۹۸۸ برای طراحی یک خانه جدید برای ارکستر سمفونی لس آنجلس برگزیده شد. این پروژه، سالن کنسرت والت دیزنی می باشد که افتتاح آن در سال ۲۰۰۳ صورت گرفت و از مشهورترین تالارهای کنسرت آمریکا نیز هست. امروز منتقدین و اکثریت مردم اعتقاد دارند که بنای نمادین ارزش صبر دارد. طرح با داشتن ظاهر یک کشتی عظیم، منعکس کننده علاقه طولانی مدت گری به قایقرانی می باشد. همچنین، خصوصیات بیرونی این ساختار، گستره ای از فولاد ضد زنگ می باشد که در بالای خیابان گراند واقع است، در حالی که در درون، پنل های مشابه شکل داگلاس را نمایش می دهد

خانه رقصان

بنا به دستور رئيس جمهور پیشین جمهوری چک، یک مطالعه معماری توسط معمار ولادو میلونیک روی محل این بنا در کنار رودخانه و مشرف به پل چارلز ‎ صورت گرفت. سپس در سال ۱۹۹۲ یک شرکت هلندی، این مکان را برای ساخت یک مرکز اداری خریداری نمود

این ساختمان دفاتر پراگ شرکت بیمه هلندی Nationale Nederlanden، با نام ساختمان فرد و جینجر نیز شناخته می شود. خانه رقصان به خاطر برج های برجسته اش که نشان دهنده دو رقاص فرد آستر و جینجر راجرز می باشند، به ظاهر شبیه رقص زنانه است. این بنای ساخته شده در سال ۱۹۹۶، یک ساختمان شیشه ای به نام جینجر و یک بنای استوانه ای شکل از بتن به نام فرد دارد. این پروژه ی جالب در پراگ، نتیجه همکاری بین فرانک گری و ولادو میلونیک است

موزه گوگنهایم بیلبائو

بنای گوگنهایم در بیلبائو کشور اسپانیا، سبب افزایش فضای نمایشگاه موزه را در یک کوه سنگ، شیشه و تیتانیوم که از خطوط رودخانه نرویون تبعیت می نماید، شد. طراحی و ساخت موزه گوگنهایم بیلبائو در مطبوعات نادیده گرفته شد. با این وجود، بازسازی ساختمان در سال ۱۹۹۷ سبب انفجار تبلیغاتی گشتب. این موزه با سبک معماری فولدینگ، سبب شد گری به عنوان یک استاد، جایگاه مناسبی در میان معماران پیدا کند

بنیاد لویی ویتون

بنیاد لویی ویتون در محوطه پارک بویز د بوولن پاریس قرار دارد. این پروژه توسط فرانک گری در سال ۲۰۱۴ کامل شد. ساختار خارجی شبیه کشتی شامل ۱۲ شیشه “بادبان” می باشد، که فضاهای گالری بتنی را پوشش داده است. شیشه‌ های مورد استفاده در نمای این ساختمان با متد پیشرفته و جدید به شکل میلیمتری به فرم منحنی درآمده اند